सामग्री सारणी
3 नोव्हेंबर 1957 रोजी, हस्की-स्पिट्झ मिश्रणाने पृथ्वीच्या कक्षेत प्रवेश करणारा पहिला जिवंत प्राणी बनून इतिहास घडवला. सात ते 10 दिवसांच्या अंतराळ मोहिमेवर जाण्यासाठी सोव्हिएत स्पेस प्रोग्रामद्वारे लैकाची निवड करण्यात आली होती. या मिशनवर काय घडले याचा तपशील अनेक दशके उघड होणार नाही. या अंतराळ मोहिमेदरम्यान लैकाला तिचा जीव गमवावा लागला, परंतु तिच्या मृत्यूचे कारण काही काळ लपवले गेले.
लायकाचा अवकाश संशोधनासाठी मृत्यू झाला, त्यामुळे तिची आणि तिची कथा लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे असे आम्हाला वाटते. चला तुम्‍हाला लाइका नावाच्या अतुलनीय पिल्‍लाची आणि तिच्या अंतराळ साहसापर्यंत पोहोचवण्‍यात आलेल्‍या सर्व गोष्टींची ओळख करून देऊ.
लाइकाला जाणून घ्या
लाइका हे हस्की-स्पिट्झ मिक्स होते. स्पुतनिक 2 लाँचच्या फक्त एक आठवडा आधी मॉस्को, रशियाचे रस्ते. सोव्हिएत स्पेसफ्लाइट कार्यक्रम त्यांच्या आगामी प्रकल्पांमध्ये सहभागी होण्यासाठी मादी कुत्र्यांचा शोध घेत होता आणि लाइका ही निवडलेल्या अनेक रस्त्यावरील कुत्र्यांपैकी एक होती. जेव्हा ती सापडली तेव्हा तिचे वजन सुमारे 13 पौंड आणि सुमारे दोन ते तीन वर्षे होते. तिची निवड विशेषत: तिच्या अगदी स्वभावामुळे आणि माणसांच्या सभोवतालच्या आरामामुळे करण्यात आली.
सोव्हिएत लोकांना विशेषतः मादी कुत्र्यांमध्ये रस होता, कारण ते संभाव्य अंतराळ प्रवासासाठी अधिक योग्य असल्याचे मानले जात होते. त्यांच्या शारीरिक रचनेमुळे ते लहान जागा अधिक चांगल्या प्रकारे सहन करतात आणि सहज स्वभाव असतात असे म्हटले जाते. जरी दुसर्या कुत्र्याला सुरुवातीला नशीबवान स्पुतनिक घेण्यासाठी निवडले गेलेफ्लाइट, शेवटी लैका हीच चढली होती.
हे देखील पहा: क्रेफिश वि लॉबस्टर: 5 मुख्य फरक स्पष्ट केलेलाइकाला अंतराळात का पाठवायचे?
1957 मध्ये लायकाला पृथ्वीच्या कक्षेत पाठवण्यात आले त्या वेळी, मानवाने अद्याप अंतराळात प्रवेश केलेला नव्हता. युरी गागारिन नावाचा सोव्हिएत अंतराळवीर पृथ्वीभोवती एक प्रदक्षिणा घालणारा पहिला व्यक्ती असेल. तथापि, 1961 च्या एप्रिलपर्यंत हे घडणार नाही. लैका हा मूलत: सोव्हिएट्ससाठी अंतराळ प्रवासाचा शरीरावर कसा परिणाम होतो हे समजून घेण्यासाठी एक प्रयोग होता.
लाइका अंतराळात पाठवण्यापूर्वी, तो आला तेव्हा बरेच अज्ञात होते. अंतराळ प्रवास करण्यासाठी. सुरुवातीला असे मानले जात होते की मानव जास्त काळ वजनहीनतेचा सामना करू शकत नाही. जगभरातील अनेक अंतराळ कार्यक्रम या प्रश्नांची उत्तरे देण्यासाठी प्राणी संशोधनाचा उपयोग करत होते. लाइका हा अवकाश संशोधनासाठी वापरला जाणारा पहिला प्राणी नव्हता, परंतु पृथ्वीच्या कक्षेत प्रवेश करणारी ती पहिली प्राणी होती.
लायकाने तिच्या अंतराळ प्रवासाची तयारी कशी केली?
लायकाला या मोहिमेसाठी निवडले गेले याचे मुख्य कारण म्हणजे ती प्रशिक्षण प्रक्रियेसाठी आदर्श होती. लाइकाला रस्त्यावरून काढून टाकल्यानंतर, तिने एका आठवड्यानंतर प्रक्षेपणासाठी तिचे प्रशिक्षण सुरू केले.
तिच्या प्रशिक्षणाव्यतिरिक्त, तिच्या श्रोणीला जोडलेले एक मॉनिटरिंग उपकरण देखील बसवले होते. या उपकरणाने हृदय गती आणि श्वासोच्छवासाची गती यासारख्या जीवनातील कोणत्याही बदलांवर नियंत्रण ठेवण्याचा इशारा दिला. स्पेस प्रोग्रामने सिम्युलेटेड बदलांवर तिने कशी प्रतिक्रिया दिली याचा मागोवा ठेवलाफ्लाइट पर्यंत नेत आहे. यामध्ये हवेचा दाब बदलणे आणि मोठा आवाज यांचा समावेश होतो. गोळा केलेल्या माहितीवरून ती मिशनसाठी योग्य आहे की नाही हे उघड झाले.
लाइका ही नोकरीसाठी योग्य कुत्री आहे हे त्यांना कळल्यावर, त्यांनी तिला घट्ट जागेची सवय लावायला सुरुवात केली. जहाजाच्या वातावरणाचे अनुकरण करण्यासाठी लाइकाला तिच्या उड्डाणाच्या तीन दिवस आधी "संकुचित प्रवासी जागेत" हलविण्यात आले. जागा दोन इंच हालचालीसाठी परवानगी दिली. कुत्र्याला याची सवय लावणे अशक्य असले तरी, असे म्हटले जाते की तिने ही प्रक्रिया बऱ्यापैकी सहन केली.
लाइकाच्या अंतराळ प्रवासाची योजना काय होती?
आम्ही नाही लाइकाच्या अंतराळ प्रवासासाठी सोव्हिएट्सचा हेतू काय होता हे निश्चितपणे जाणून घ्या. तथापि, आम्ही दशकांमध्ये अधिक तपशील शिकलो आहोत. आम्हाला आता माहित आहे की स्पेस प्रोग्रामचा लायकाला तिच्या मिशनमध्ये टिकून राहण्याचा हेतू नव्हता. तिच्या अंतर्गत देखरेख उपकरणांवरून नोंदवलेला डेटा गोळा करण्यासाठी तिला अंतराळात वन-वे ट्रिपवर पाठवण्यात आले. लाइकाला एक उड्डाणपूर्व जेवण आणि सात दिवसांचा ऑक्सिजन पुरवठा करून अंतराळात पाठवण्यात आल्याचे सांगण्यात आले.
“मी तिला आम्हाला माफ करण्यास सांगितले आणि मी तिला मारले तेव्हा मी रडलो गेल्या वेळी." – जीवशास्त्रज्ञ आणि प्रशिक्षक, आदिल्या कोतोव्स्काया
ती कधीच जिवंत राहणार नाही हे अंतराळ संघाला माहीत असताना, जगाला याची माहिती नव्हती. सोव्हिएत अधिकार्‍यांनी जगाला सांगितले की लायका प्रक्षेपणानंतर सुमारे आठ दिवसांनी सुरक्षितपणे पृथ्वीवर परत येईल. परंतु लाइकाला प्रशिक्षण देणाऱ्या जीवशास्त्रज्ञांनी सांगितले की त्यांना हे अशक्य आहे हे माहित आहेत्या वेळी.
हे देखील पहा: पृथ्वीवर चालणारे टॉप 10 सर्वात मोठे प्राणीलाँच झाल्यानंतर लाइकाच्या आरोग्याबद्दल जनतेची चिंता वाढली. त्यानंतर सोव्हिएतने एक निवेदन जारी केले की त्यांनी लाइकाला पृथ्वीच्या कक्षेत पुन्हा प्रवेश केल्यामुळे होणारा आघात टाळण्यासाठी तिला विषयुक्त जेवण देण्याची योजना आखली. अंतराळ संघाचे अधिकृत विधान असे होते की लाइका तिला मानवतेने विषबाधा होण्यापूर्वी सुमारे एक आठवडा जगली होती. त्यांनी सांगितले की तिचा बराचसा प्रवास तणावमुक्त आणि घटनारहित होता.
लायका द स्पेस डॉगचा मृत्यू नेमका कसा झाला?
आम्ही वर नमूद केल्याप्रमाणे, सोव्हिएत स्पेसफ्लाइट प्रोग्रामने लायका विषयुक्त अन्न खाल्ल्यानंतर शांततेत मृत्यू झाला. 14 एप्रिल 1958 रोजी पुन्हा प्रवेश करताना जहाजाचे विघटन झाले. 2002 पर्यंत आम्हाला लाइकाच्या अंतराळ उपक्रमाबद्दल आणि तिच्या मृत्यूबद्दलचे सत्य कळले नाही.
स्पुतनिक 2 लाँच झाल्यानंतर पंचेचाळीस वर्षांनी, रशियन शास्त्रज्ञांनी शेवटी उघड केले की लैका अंतराळात एक आठवडा जगू शकली नाही. लाइकाच्या शरीराला जोडलेल्या सेन्सर्सनुसार, लाँच झाल्यानंतर काही तासांनी तिचा मृत्यू झाला. असे मानले जाते की स्पुतनिकची कूलिंग सिस्टीम तिच्या फ्लाइट दरम्यान योग्यरित्या कार्य करत नाही. लाँच प्रक्रियेदरम्यान जहाजात जास्त गरम झाल्याने तिचा मृत्यू झाला. लायकाचा मृतदेह देखील कधीही परत मिळवता आला नाही, कारण जहाज पृथ्वीच्या वातावरणात पुन्हा प्रवेश करताना नष्ट झाले होते.
“जेवढा वेळ जातो, तितकीच मला त्याबद्दल खेद वाटतो. आम्ही ते करायला नको होते. यातून आपण पुरेसे शिकलो नाहीकुत्र्याच्या मृत्यूचे औचित्य सिद्ध करण्याचे मिशन.” – जीवशास्त्रज्ञ आणि प्रशिक्षक, ओलेग गॅझेन्को
लाइकाची आठवण
लाइकाच्या अंतराळ प्रवासाला ६६ वर्षे झाली आहेत, पण ती अजूनही खूप लक्षात आहे. रशियातील स्टार सिटी येथील अंतराळवीर प्रशिक्षण सुविधेत लैकाचा पुतळा उभा आहे. दुसरी ज्या सुविधेमध्ये लैकाला प्रशिक्षण देण्यात आले होते तिथे बसते आणि तिचा मॉस्कोमधील स्मारकातही समावेश आहे.
“मानवी अंतराळ कार्यक्रमाच्या सुरुवातीच्या काळात प्राण्यांची चाचणी न करता, सोव्हिएत आणि अमेरिकन कार्यक्रम मानवी जीवनाचे मोठे नुकसान होऊ शकते. या प्राण्यांनी आपापल्या देशांसाठी अशी सेवा केली जी कोणीही मानव करू शकत नाही किंवा करू शकत नाही. त्यांनी आपले जीवन आणि/किंवा त्यांची सेवा तांत्रिक प्रगतीच्या नावाखाली अर्पण केली, ज्यामुळे मानवतेच्या अंतराळात अनेक धावांचा मार्ग मोकळा झाला . ” – NASA चे विधान
विषय वादग्रस्त असला तरी, संशोधनासाठी प्राण्यांचा वापर अजूनही जगभरात प्रचलित आहे. रशियन स्पेस प्रोग्रामने कुत्र्यांना अंतराळात सोडणे सुरू ठेवले आहे, परंतु आता प्रत्येक कुत्र्याच्या सुरक्षित पुनर्प्राप्तीचे त्यांचे लक्ष्य आहे. दुर्दैवाने, लाइकाच्या मृत्यूनंतर इतर कुत्र्यांचे नुकसान झाले आहे.
संपूर्ण जगातील शीर्ष 10 सर्वात गोंडस कुत्र्यांच्या जाती शोधण्यासाठी तयार आहात?
सर्वात वेगवान कुत्रे, सर्वात मोठे कुत्रे आणि त्या - अगदी स्पष्टपणे - ग्रहावरील फक्त सर्वात दयाळू कुत्रे आहेत? दररोज, AZ प्राणी आमच्याकडे अशाच याद्या पाठवतातहजारो ईमेल सदस्य. आणि सर्वोत्तम भाग? ते फुकट आहे. खाली तुमचा ईमेल टाकून आजच सामील व्हा.
