লগ পাওক লাইকা – মহাকাশত প্ৰথম কুকুৰ

১৯৫৭ চনৰ ৩ নৱেম্বৰত হাস্কি-স্পিটজ মিশ্ৰণে পৃথিৱীৰ কক্ষপথত প্ৰৱেশ কৰা প্ৰথমটো জীৱন্ত প্ৰাণী হিচাপে ইতিহাস ৰচনা কৰে। ছোভিয়েট মহাকাশ কাৰ্যসূচীয়ে লাইকাক সাতৰ পৰা দহ দিনৰ মহাকাশ অভিযানত যাবলৈ বাছি লৈছিল। এই অভিযানত কি হৈছিল তাৰ সবিশেষ দশক দশক ধৰি প্ৰকাশ নহ’ব। এই মহাকাশ অভিযানৰ সময়ত লাইকাই প্ৰাণ হেৰুৱাইছিল যদিও তেওঁৰ মৃত্যুৰ কাৰণ যথেষ্ট সময় ঢাকি ৰখা হৈছিল।

লাইকাৰ মৃত্যু হৈছিল মহাকাশ গৱেষণাৰ স্বাৰ্থত, গতিকে আমি ভাবো যে তেওঁক আৰু তেওঁৰ কাহিনীটো মনত ৰখাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ। লাইকা নামৰ অবিশ্বাস্য পোৱালিটোৰ সৈতে চিনাকি কৰাই দিওঁ আহক, আৰু তাইৰ মহাকাশ দুঃসাহসিক অভিযানৰ আগলৈকে তাই অনুভৱ কৰা সকলো কথা।

লাইকাক চিনি পাওক

লাইকা আছিল এটা হাস্কি-স্পিটজ মিক্স স্পুটনিক ২ মুকলিৰ মাত্ৰ এসপ্তাহ আগতে ৰাছিয়াৰ মস্কোৰ ৰাজপথত। ছোভিয়েট স্পেচফ্লাইট প্ৰগ্ৰেমে তেওঁলোকৰ আগন্তুক প্ৰকল্পত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ মাইকী কুকুৰ বিচাৰিছিল আৰু লাইকা আছিল বহুতো ৰাস্তাৰ কুকুৰৰ ভিতৰত অন্যতম যিটোক নিৰ্বাচিত কৰা হৈছিল। তাইৰ ওজন আছিল প্ৰায় ১৩ পাউণ্ড আৰু বয়স প্ৰায় দুৰ পৰা তিনি বছৰ। মানুহৰ চাৰিওফালে তাইৰ সম স্বভাৱ আৰু আৰামৰ বাবেই তাইক বিশেষভাৱে নিৰ্বাচিত কৰা হৈছিল।

ছোভিয়েটসকলে মাইকী কুকুৰৰ প্ৰতি বিশেষভাৱে আগ্ৰহী আছিল, কিয়নো সম্ভাৱ্য মহাকাশ ভ্ৰমণৰ বাবে ইহঁতক অধিক উপযোগী বুলি বিশ্বাস কৰা হৈছিল। শাৰীৰিক গঠনৰ বাবে ইহঁতে সৰু ঠাইবোৰ ভালদৰে সহ্য কৰে, আৰু লগতে স্বভাৱটোও সহজ বুলি কোৱা হৈছিল। যদিও প্ৰথমতে আন এটা কুকুৰক ভাগ্যৱান স্পুটনিক ল’বলৈ বাছি লোৱা হৈছিললাইকাক মহাকাশলৈ কিয় পঠিয়াব লাগে?

১৯৫৭ চনত লাইকাক পৃথিৱীৰ কক্ষপথলৈ পঠোৱাৰ সময়ত মানুহে এতিয়াও নিজেই মহাকাশলৈ যোৱাৰ সাহস কৰা নাছিল। ইউৰি গাগাৰিন নামৰ এজন ছোভিয়েট মহাকাশচাৰীয়ে পৃথিৱীৰ চাৰিওফালে এটা কক্ষপথ নিৰ্মাণ কৰা প্ৰথমজন ব্যক্তি হ’ব। কিন্তু ১৯৬১ চনৰ এপ্ৰিল মাহলৈকে এনে নহ'ব। লাইকা মূলতঃ আছিল দ্য ছোভিয়েটসকলৰ বাবে এক পৰীক্ষা যাতে মহাকাশ ভ্ৰমণে শৰীৰটোক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে সেই বিষয়ে ভালদৰে বুজিব পাৰে।

লাইকাক মহাকাশলৈ পঠোৱাৰ আগতে ই কেতিয়া আহিব তেতিয়াও বহু অজ্ঞাত কথা আছিল মহাকাশ ভ্ৰমণলৈ। প্ৰথমতে বিশ্বাস কৰা হৈছিল যে মানুহে হয়তো দীৰ্ঘদিন ওজনহীনতা সহ্য কৰিব নোৱাৰিব। এই প্ৰশ্নসমূহৰ উত্তৰ দিবলৈ বিশ্বৰ একাধিক মহাকাশ কাৰ্যসূচীয়ে প্ৰাণী গৱেষণাৰ ব্যৱহাৰ কৰিছিল। লাইকা মহাকাশ গৱেষণাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা প্ৰথম প্ৰাণী নাছিল যদিও পৃথিৱীৰ কক্ষপথত প্ৰৱেশ কৰা প্ৰথম প্ৰাণী আছিল তেওঁ।

লাইকাই তেওঁৰ মহাকাশ ভ্ৰমণৰ বাবে কেনেকৈ প্ৰস্তুতি চলাইছিল?

লাইকাক এই অভিযানৰ বাবে নিৰ্বাচিত কৰাৰ এটা মূল কাৰণ আছিল কাৰণ তেওঁ প্ৰশিক্ষণ প্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে আদৰ্শ আছিল। লাইকাক ৰাজপথৰ পৰা আঁতৰাই দিয়াৰ পিছত মাত্ৰ এসপ্তাহৰ পিছতে তাই লঞ্চৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ আৰম্ভ কৰে।

প্ৰশিক্ষণৰ উপৰিও তাইৰ শ্ৰোণীকোষত সংলগ্ন হোৱা এটা নিৰীক্ষণ যন্ত্ৰও লগোৱা হৈছিল। এই যন্ত্ৰটোৱে জীৱনদায়ক পদাৰ্থৰ যিকোনো পৰিৱৰ্তন, যেনে হৃদস্পন্দন আৰু উশাহ-নিশাহৰ স্পন্দনৰ বিষয়ে নিয়ন্ত্ৰণক সতৰ্ক কৰি দিছিল। মহাকাশ কাৰ্যসূচীয়ে অনুকৰণীয় পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰতি তাই কেনে প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰে তাৰ খবৰ ৰাখিছিলবিমানলৈ যোৱা। ইয়াৰ ভিতৰত আছিল বায়ুৰ চাপৰ পৰিৱৰ্তন আৰু তীব্ৰ শব্দ। সংগ্ৰহ কৰা তথ্যই প্ৰকাশ কৰিলে যে তাই মিছনৰ বাবে উপযুক্ত নেকি।

এবাৰ তেওঁলোকে গম পালে যে লাইকা চাকৰিটোৰ বাবে উপযুক্ত কুকুৰ, তেতিয়া তেওঁলোকে তাইক টান ঠাইৰ লগত অভ্যস্ত কৰিবলৈ ধৰিলে। জাহাজৰ পৰিৱেশ অনুকৰণ কৰিবলৈ লাইকাক বিমানৰ তিনিদিন আগতে “সংকুচিত ভ্ৰমণ স্থান”লৈ লৈ যোৱা হৈছিল। ঠাইখিনিত দুই ইঞ্চিমান গতি কৰিব পৰা গ’ল। কুকুৰৰ বাবে এইটো অভ্যস্ত হোৱাটো অসম্ভৱ যদিও কোৱা হয় যে তাই এই প্ৰক্ৰিয়াটো মোটামুটি ভালদৰে সহ্য কৰিছিল।

লাইকাৰ মহাকাশ ভ্ৰমণৰ পৰিকল্পনা কি আছিল?

আমি নকৰোঁ লাইকাৰ মহাকাশ ভ্ৰমণৰ বাবে ছোভিয়েটসকলে কি উদ্দেশ্য আছিল সেয়া নিশ্চিতভাৱে জানে। অৱশ্যে আমি দশক দশক ধৰি অধিক সবিশেষ জানিব পাৰিছো। আমি এতিয়া জানো যে মহাকাশ কাৰ্যসূচীয়ে কেতিয়াও লাইকাক নিজৰ মিছনৰ পৰা ৰক্ষা পোৱাৰ উদ্দেশ্য নাছিল। তাইৰ আভ্যন্তৰীণ নিৰীক্ষণ যন্ত্ৰৰ পৰা ৰিপৰ্ট কৰা তথ্য সংগ্ৰহ কৰিবলৈ মহাকাশলৈ একমুখী ভ্ৰমণলৈ পঠিওৱা হৈছিল। লাইকাক বিমানৰ পূৰ্বে এটা আহাৰ আৰু সাত দিনৰ অক্সিজেনৰ যোগান ধৰি মহাকাশলৈ পঠিওৱা হৈছিল বুলি কোৱা হৈছিল।

“মই তাইক আমাক ক্ষমা কৰিবলৈ ক’লোঁ আৰু আনকি মই তাইক ষ্ট্ৰ’ক কৰি কান্দিলোঁ যোৱাবাৰ।” – জীৱবিজ্ঞানী আৰু প্ৰশিক্ষক, আদিল্যা কট’ভস্কাই

যদিও মহাকাশ দলটোৱে জানিছিল যে তাই কেতিয়াও বাচি নাথাকিব, কিন্তু বিশ্বই এই বিষয়ে অৱগত নাছিল। ছোভিয়েট বিষয়াসকলে বিশ্ববাসীক জনাইছিল যে উৎক্ষেপণৰ প্ৰায় আঠ দিন পিছত লাইকা নিৰাপদে পৃথিৱীলৈ উভতি আহিব। কিন্তু লাইকাক প্ৰশিক্ষণ দিয়া জীৱবিজ্ঞানীসকলে কয় যে তেওঁলোকে জানে যে এইটো অসম্ভৱসেই সময়ত।

উন্মোচনৰ পিছত লাইকাৰ মংগলৰ প্ৰতি জনসাধাৰণৰ চিন্তা বাঢ়ি আহিল। ইয়াৰ পিছত ছোভিয়েটসকলে এক বিবৃতি প্ৰকাশ কৰি কয় যে তেওঁলোকে লাইকাক বিষাক্ত আহাৰ খুৱাবলৈ পৰিকল্পনা কৰিছে যাতে তাই পৃথিৱীৰ কক্ষপথত পুনৰ প্ৰৱেশৰ আঘাতৰ সন্মুখীন নহয়। মহাকাশ দলটোৰ আনুষ্ঠানিক বিবৃতিটোত কোৱা হৈছে যে লাইকাক মানৱীয়ভাৱে বিষক্ৰিয়া কৰাৰ আগতে প্ৰায় এসপ্তাহ জীয়াই আছিল। তেওঁলোকে কৈছিল যে তাইৰ ভ্ৰমণৰ বেছিভাগেই মানসিক চাপমুক্ত আৰু অঘটনহীন।

লাইকাৰ মহাকাশ কুকুৰটো আচলতে কেনেকৈ মৃত্যুমুখত পৰিল?

আমি ওপৰত উল্লেখ কৰা মতে, ছোভিয়েট মহাকাশ উৰণ কাৰ্যসূচীয়ে ৰিপৰ্ট কৰিছিল যে লাইকা... বিষাক্ত খাদ্য খাই শান্তিৰে মৃত্যুবৰণ কৰে। ১৯৫৮ চনৰ ১৪ এপ্ৰিলত পুনৰ প্ৰৱেশৰ সময়ত জাহাজখন বিচ্ছিন্ন হৈ পৰে।২০০২ চনতহে আমি লাইকাৰ মহাকাশ উদ্যোগ আৰু তেওঁৰ মৃত্যুৰ সত্যতা জানিব পাৰিলোঁ।

ৰাছিয়ান স্পুটনিক ২ উৎক্ষেপণৰ পঞ্চল্লিশ বছৰৰ পাছত অৱশেষত বিজ্ঞানীসকলে প্ৰকাশ কৰিলে যে লাইকা মহাকাশত এসপ্তাহলৈকে জীয়াই নাথাকিল। লাইকাৰ মৃতদেহত সংলগ্ন চেন্সৰৰ মতে, লঞ্চৰ মাত্ৰ কেইঘণ্টামানৰ পিছতে তাইৰ মৃত্যু হয়। বিশ্বাস কৰা হয় যে স্পুটনিকৰ শীতল ব্যৱস্থাটোৱে তাইৰ উৰণৰ সময়ত সঠিকভাৱে কাম কৰা নাছিল। উৎক্ষেপণ প্ৰক্ৰিয়াৰ সময়ত জাহাজখনত অতিমাত্ৰা গৰম হোৱাৰ বাবে তাইৰ মৃত্যু হৈছিল। লাইকাৰ মৃতদেহও কেতিয়াও উদ্ধাৰ নহ’ল, কিয়নো জাহাজখন পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলত পুনৰ প্ৰৱেশ কৰাৰ লগে লগে ধ্বংস হৈ গ’ল।

“যিমান সময় পাৰ হৈ গ’ল সিমানেই মই ইয়াৰ বাবে দুখী। আমি কৰা উচিত নাছিল৷ আমি যথেষ্ট শিকিব পৰা নাছিলোকুকুৰৰ মৃত্যুক ন্যায্যতা প্ৰদান কৰাৰ মিছন।” – জীৱবিজ্ঞানী আৰু প্ৰশিক্ষক, অলেগ গাজেনকো

লাইকাক স্মৰণ

লাইকাৰ মহাকাশ ভ্ৰমণৰ ৬৬ বছৰ হ’ল, কিন্তু এতিয়াও তেওঁক বহুত স্মৰণ কৰা হৈছে। ৰাছিয়াৰ ষ্টাৰ চিটিৰ মহাকাশচাৰীৰ প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰত থিয় হৈ আছে লাইকাৰ এটা মূৰ্তি। আন এজনে লাইকাক প্ৰশিক্ষণ দিয়া সুবিধাটোত বহি আছে, আৰু তাইক মস্কোৰ এটা স্মৃতিসৌধতো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।

“মানৱ মহাকাশ কাৰ্যসূচীৰ প্ৰথম দিনবোৰত পশুৰ পৰীক্ষা অবিহনে, ছোভিয়েট আৰু আমেৰিকাৰ কাৰ্যসূচী মানৱ জীৱনৰ বহু ক্ষতি হ’ব পাৰিলেহেঁতেন। এই জীৱ-জন্তুবোৰে নিজৰ নিজৰ দেশৰ বাবে এনে এটা সেৱা কৰিছিল যিটো কোনো মানুহে কৰিব নোৱাৰিলে বা কৰিব নোৱাৰিলেহেঁতেন। তেওঁলোকে প্ৰযুক্তিগত উন্নতিৰ নামত নিজৰ জীৱন আৰু/বা নিজৰ সেৱা আগবঢ়াইছিল, মহাকাশত মানৱতাৰ বহু আক্ৰমণৰ পথ মুকলি কৰিছিল । ” – নাছাৰ বক্তব্য

যদিও বিষয়টো বিতৰ্কিত, গৱেষণাৰ উদ্দেশ্যে জীৱ-জন্তুৰ ব্যৱহাৰ এতিয়াও সমগ্ৰ বিশ্বতে প্ৰচলিত। ৰাছিয়াৰ মহাকাশ কাৰ্যসূচীয়ে কুকুৰক মহাকাশলৈ প্ৰেৰণ কৰাটো অব্যাহত ৰাখিছে যদিও এতিয়া তেওঁলোকৰ লক্ষ্য হৈছে প্ৰতিটো কুকুৰৰ নিৰাপদ উদ্ধাৰ। দুৰ্ভাগ্যজনকভাৱে লাইকাৰ মৃত্যুৰ পিছত আন কেনিন লোকচান হৈছে।

গোটেই বিশ্বৰ শীৰ্ষ ১০ টা আটাইতকৈ মৰমলগা কুকুৰৰ জাত আৱিষ্কাৰ কৰিবলৈ সাজু?

আটাইতকৈ দ্ৰুততম কুকুৰ, আটাইতকৈ ডাঙৰ কুকুৰ আৰু সেইবোৰৰ কথা কেনেকুৱা -- একেবাৰে স্পষ্টকৈ ক'বলৈ গ'লে -- গ্ৰহটোৰ আটাইতকৈ দয়ালু কুকুৰ? প্ৰতিদিনে এজেড এনিমেলছে আমাৰলৈ ঠিক এনেদৰে তালিকা প্ৰেৰণ কৰেহাজাৰ হাজাৰ ইমেইল গ্ৰাহক। আৰু আটাইতকৈ ভাল অংশটো? ই বিনামূলীয়া। তলত আপোনাৰ ইমেইল লিখি আজিয়েই যোগদান কৰক।